Dick Swaab over hersenziektes en eetstoornissen
Hoe het brein eetstoornissen begrijpt: Isabelle Plasmeijer in gesprek met Dick Swaab
“Een eetstoornis kan toch geen hersenziekte zijn, want ik ben er zelf vanaf gekomen,” zei ik tegen Dick Swaab tijdens een gesprek over eetstoornissen en de rol van het brein. Zijn reactie bracht nuance en verdieping: scans tonen aan dat het brein significant verandert bij mensen met een eetstoornis. Maar dit betekent niet dat herstel onmogelijk is. Integendeel, het laat juist zien hoe beïnvloedbaar en veerkrachtig het brein is.
Eetstoornissen worden vaak gezien als een complex samenspel van biologische, psychologische en sociale factoren. Het inzicht dat onze hersenen een belangrijke rol spelen, biedt hoopvolle mogelijkheden voor herstel door effectieve behandelingen zoals cognitieve therapie, specialistische ondersteuning en familiebegeleiding.
Wat gebeurt er in het brein bij een eetstoornis?
Volgens Dick Swaab, neurobioloog en schrijver van Wij zijn ons brein, zijn er duidelijke veranderingen zichtbaar in het brein van mensen met een eetstoornis. Deze veranderingen concentreren zich vaak in de hypothalamus, een hersengebied dat cruciaal is voor onze overlevingsdrang en voortplanting.
Dit betekent echter niet dat iemand 'vastzit' in een eetstoornis. Het brein is plastisch, wat inhoudt dat het zich kan aanpassen en herstellen. Dit proces wordt versterkt door interventies die gericht zijn op gedragsverandering en emotionele verwerking. Zoals Swaab zegt: “Er is geen verschil tussen onze geest en ons brein. De geest is simpelweg het product van het werkende brein.”
De rol van genetica en ontwikkeling
Swaab legt verder uit dat een genetische aanleg voor eetstoornissen vaak al aanwezig is vanaf de conceptie. Tijdens de bevruchting krijgen we bepaalde gevoeligheden mee van onze ouders, waaronder een verhoogd risico op psychische aandoeningen zoals eetstoornissen. Maar genetica is slechts één deel van het verhaal.
De puberteit is een fase waarin veel psychische stoornissen, waaronder eetstoornissen, tot uiting komen. De hormonale veranderingen in deze periode veroorzaken enorme verschuivingen in het functioneren van het brein. Dit verklaart waarom veel jongeren juist in deze levensfase worstelen met hun eetgedrag en lichaamsbeeld.
Het natuurlijk beloop van eetstoornissen
Bij het evalueren van behandelmethoden is het belangrijk om rekening te houden met het natuurlijke verloop van eetstoornissen. Dick Swaab geeft een interessant voorbeeld: bij boulimia fluctueert de ernst van de symptomen vaak met de seizoenen. Symptomen lijken minder zwaar in de zomer en worden intenser in de winter.
Dit inzicht benadrukt hoe belangrijk het is om behandelresultaten altijd te vergelijken met een controlegroep om te bepalen wat écht effectief is. Het natuurlijke beloop van de aandoening kan anders een vertekend beeld geven.
Herstel is mogelijk
Een van de belangrijkste conclusies uit het gesprek met Dick Swaab is dat herstel van een eetstoornis absoluut mogelijk is, zelfs als we het als een hersenziekte beschouwen. Dit geeft hoop aan iedereen die worstelt met een eetstoornis of een dierbare heeft die hiermee kampt. Door ons te richten op een combinatie van psychologische ondersteuning, familieparticipatie en soms medische interventies, kunnen we het brein hertrainen en de vicieuze cirkel doorbreken.
Voor meer inspiratie en praktische ondersteuning, bekijk ons zelfhulp- en ondersteuningsprogramma Buddy Up:
Voor professionals: Buddy Up voor professionals
Voor ouders en naasten: Buddy Up voor ouders en naasten
Bronnen
Swaab, D. F. (2010). Wij zijn ons brein: Van baarmoeder tot Alzheimer. Atlas Contact.
Treasure, J., Claudino, A. M., & Zucker, N. (2010). Eating disorders. The Lancet, 375(9714), 583-593.
Fairburn, C. G., & Harrison, P. J. (2003). Eating disorders. The Lancet, 361(9355), 407-416.
